10. (ทุติย) เทวสภตฺเถรคาถาวณฺณนา

สมฺมปฺปธานสมฺปนฺโนติ อายสฺมโต เทวสภตฺเถรสฺส คาถาฯ กา อุปฺปตฺติ? อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว วิวฏฺฏูปนิสฺสยํ กุสลํ อุปจินนฺโต สิขิสฺส ภควโต กาเล กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ ปตฺโต เอกทิวสํ สิขิํ ภควนฺตํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส พนฺธุชีวกปุปฺเผหิ ปูชํ อกาสิฯ โส เตน ปุญฺญกมฺเมน เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อิมสฺมิํ พุทฺธุปฺปาเท กปิลวตฺถุสฺมิํ สกฺยราชกุเล นิพฺพตฺติ, ตสฺส เทวสโภติ นามํ อโหสิฯ โส วยปฺปตฺโต จุมฺพฏกลหวูปสมนตฺถํ สตฺถริ อาคเต พุทฺธานุภาวํ ทิสฺวา ปสนฺนมานโส สรเณสุ ปติฏฺฐิโต ปุน นิคฺโรธาราเม สตฺถริ วิหรนฺเต สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา ปฏิลทฺธสทฺโธ ปพฺพชิตฺวา กตปุพฺพกิจฺโจ วิปสฺสนาย กมฺมํ กโรนฺโต นจิรสฺเสว อรหตฺตํ ปาปุณิฯ เตน วุตฺตํ อปทาเน (อป. เถร 1.16.1-6) –

‘‘จนฺทํว วิมลํ สุทฺธํ, วิปฺปสนฺนมนาวิลํ;

นนฺทีภวปริกฺขีณํ, ติณฺณํ โลเก วิสตฺติกํฯ

‘‘นิพฺพาปยนฺตํ ชนตํ, ติณฺณํ ตารยตํ วรํ;

มุนิํ วนมฺหิ ฌายนฺตํ, เอกคฺคํ สุสมาหิตํฯ

‘‘พนฺธุชีวกปุปฺผานิ, ลเคตฺวา สุตฺตเกนหํ;

พุทฺธสฺส อภิโรปยิํ, สิขิโน โลกพนฺธุโนฯ

‘‘เอกติํเส อิโต กปฺเป, ยํ กมฺมมกริํ ตทา;

ทุคฺคติํ นาภิชานามิ, พุทฺธปูชายิทํ ผลํฯ

‘‘อิโต สตฺตมเก กปฺเป, มนุชินฺโท มหายโส;

สมนฺตจกฺขุนามาสิ, จกฺกวตฺตี มหพฺพโลฯ

‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสน’’นฺติฯ

อรหตฺตํ ปน ปตฺวา อตฺตนา อธิคตํ วิมุตฺติสุขํ นิสฺสาย อุปฺปนฺนปีติโสมนสฺโส อุทานวเสน –

[100]

‘‘สมฺมปฺปธานสมฺปนฺโน , สติปฏฺฐานโคจโร;

วิมุตฺติกุสุมสญฺฉนฺโน, ปรินิพฺพิสฺสตฺยนาสโว’’ติฯ – คาถํ อภาสิ;

ตตฺถ สมฺมปฺปธานสมฺปนฺโนติ สมฺปนฺนจตุพฺพิธสมฺมปฺปธาโน, เตหิ กตฺตพฺพกิจฺจํ สมฺปาเทตฺวา ฐิโตติ อตฺโถฯ สติปฏฺฐานโคจโรติ กายานุปสฺสนาทโย สติปฏฺฐานา โคจโร ปวตฺติฏฺฐานํ เอตสฺสาติ สติปฏฺฐานโคจโร, จตูสุ สติปฏฺฐาเนสุ ปติฏฺฐิตจิตฺโตติ อตฺโถฯ คุณโสเภน ปรมสุคนฺธา วิมุตฺติเยว กุสุมานิ, เตหิ สพฺพโส สมฺมเทว สญฺฉนฺโน วิภูสิโต อลงฺกโตติ วิมุตฺติกุสุมสญฺฉนฺโนฯ ปรินิพฺพิสฺสตฺยนาสโวติ เอวํ สมฺมา ปฏิปชฺชนฺโต ภิกฺขุ นจิรสฺเสว อนาสโว หุตฺวา ปรินิพฺพิสฺสติ สอุปาทิเสสาย อนุปาทิเสสาย จ นิพฺพานธาตุยาติ อตฺโถฯ อิทเมว จ เถรสฺส อญฺญาพฺยากรณํ อโหสิฯ

(ทุติย) เทวสภตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ทสมวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

11. เอกาทสมวคฺโค